DEPREM BÖLGESİNDEKİ AKUT GASTROENTERİTLİ ÇOCUKLARDA SIVI TEDAVİSİ
DEPREM BÖLGESİNDEKİ AKUT GASTROENTERİTLİ ÇOCUKLARDA SIVI TEDAVİSİ
Bulantı-kusma ile başvuran hastalarda etiyoloji dikkatle araştırılmalıdır. Çocuklarda en sık görülen bulantı-kusma sebepleri akut gastroenterit ve besin zehirlenmesidir. Akut batın, menenjit ve diyabetes mellitusa yönelik anamnez alınması ve hastaların ayrıntılı fizik muayenesinin yapılması çok önemlidir.
Çocuğun mümkünse vital bulguları (ateş, nabız, tansiyon, satürasyon) değerlendirilmeli ileri destek, hidrasyon ihtiyacı olup olmadığı belirlenmelidir.
Akut gastroenterit tedavisinin temeli sıvı replasmanıdır. Tüm olgularda mümkün olan en kısa zamanda oral beslenme tekrar başlanmalıdır.
Olguların hidrasyon durumunu değerlendirmede ve tedavilerine karar vermede aşağıdaki tablolar kullanılabilir.
Tablo 1. İntravenöz sıvı tedavisi gerektiren hastalarda sıvı açığı sınıflandırması
|
|
HAFİF SIVI AÇIĞI
|
ORTA DÜZEYDE SIVI AÇIĞI
|
AĞIR SIVI AÇIĞI
|
|
AĞIRLIK KAYBI
Bebek
Büyük çocuk
|
<%5
<%3
|
%5-10
%3-6
|
> %10
> %6
|
|
KLİNİK BULGU
|
Bulunmayabilir.
Kalp hızı normal veya artmış.
İdrar miktarında azalma
Susama hissi
|
Taşikardik.
İdrar miktarı azalmış veya yok.
Gözlerde ve fontanelde çökme.
Gözyaşı azalmış.
Mukozalar kuru.
Deri turgoru hafif azalmış.
Kapiller dolum geç (>1.5 saniye)
Ekstremiteler soluk ve soğuk.
Huzursuz, letarjik.
|
Kan basıncı düşük.
Nabız hızlı ve zayıf veya alınamıyor.
İdrar çıkartmıyor.
Gözler ve fontanel çok çökmüş.
Gözyaşı yok.
Mukozalar çok kuru.
Deri turgoru çok azalmış.
Kapiller dolum geç (>3 saniye).
Ekstremiteler benekli ve soğuk.
Bilinç bozuk
|
Tablo 2. Ağızdan sıvı tedavisi gerektiren hastalarda sıvı açığı sınıflandırması (Ağır sıvı açığında ORS kullanılmaz).
|
|
YOK VEYA ÇOK AZ
|
HAFİF-ORTA SIVI AÇIĞI
|
AĞIR SIVI AÇIĞI
|
|
Ağırlık kaybı
|
<%3
|
%3-9
|
>%9
|
|
Mental durum
|
İyi, uyanık
|
Normal, yorgun veya huzursuz, irritabl
|
Apatik, letarjik, bilinçsiz
|
|
Susuzluk
|
Normalde içer; sıvıları reddedebilir
|
Susamış; içmeye istekli
|
Yetersiz içer; hiç içemez
|
|
Kalp hızı
|
Normal
|
Normal veya artmış
|
Taşikardi, ciddi vakalarda bradikardi
|
|
Nabız
|
Normal
|
Normal veya azalma
|
Zayıf, filiform veya palpe edilemez
|
|
Solunum
|
Normal
|
Normal; hızlı
|
Derin
|
|
Gözler
|
Normal
|
Biraz çökmüş
|
Derin çökmüş
|
|
Göz yaşı
|
Mevcut
|
Azalmış
|
Yok
|
|
Ağız ve dil
|
Nemli
|
Kuru
|
Kavrulmuş
|
|
Deri kıvrımı
|
Anlık geri düzelme
|
< 2 saniyede geri düzelme
|
>2 saniyede geri düzelme
|
|
Kapiller dolum
|
Normal
|
Uzamış
|
Çok uzamış
|
|
Eller ve ayaklar
|
Ilık, hafif sıcak
|
Serin
|
Soğuk; alacalı; siyanotik
|
|
İdrar çıkışı
|
Normal veya azalmış
|
Azalmış
|
Çok azalmış
|
Dehidratasyon Olmayan Veya Çok Az Olan Akut İshal Olgusunda Yaklaşım:
Hafif-Orta Dehidrasyonu Olan Akut İshal Olgusunda Yaklaşım:
Ağır Dehidratasyonu Olan Akut İshal Olgusunda Yaklaşım:
Ağızdan sıvı tedavisi için Ge-Oral (bir kutusu 2 paket içerir) toz 1 litre içine 1 paketi sulandırılarak kullanılır. İkinci paket birinci bitince sulandırılmalıdır.
Ge-Oral bulunmayan durumlarda 1 litre su içine 6 tatlı kaşığı şeker ve yarım tatlı kaşığı tuz eritilerek kullanılabilir.
Akut gastroenterit olgularında ishal başvuru anında var olmayabilir ve izlemde ortaya çıkabilir. Hastanın ishal şikâyeti var ise ateş, tenezm, karın ağrısı, dışkıda kan ve mukus varlığı sorgulanmalıdır.
Semptomatik tedavide bulantı giderici ve kusma önleyici olarak çocuklarda ondansetron 0.15 mg/kg (maksimum 8 mg) oral ya da SF içerisinde infüzyon halinde kullanılabilir.
İntravenöz tedavi verilen orta ve ağır dehidratasyon durumunda biyokimya tetkikleri (kan şekeri, elektrolitler, BUN, kreatinin, AST-ALT) ve kan gazı bakılması gerektiği unutulmamalıdır.
Kanlı, mukuslu, tenezm tariflenen ishal durumlarında gaita kültürü, gaita direkt mikroskopisi, gaita parazit incelemesi yapılması gerektiği unutulmamalı, örnek gönderimi ve vakaların bildirimi için mutlaka ileri merkezlerle irtibata geçilmelidir. Dizanteri olgularının bulaşıcı olduğu unutulmamalı, temaslıların semptomları sorgulanmalıdır.
Akut gastroenteritte beslenmesi bozuk ve çinko eksikliği düşünülen çocuklarda çinko desteği verilmesi önemlidir. Çinko içeren süspansiyonlar 1 mg/kg dozunda ishal süresince kullanılabilir.
Hastalık süresince yoğurt, ayran, süt, tuzlu kraker, çorba, pirinç lapası, yağsız makarna, haşlanmış patates vb. mideyi rahatsız etmeyecek gıda tüketimi teşvik edilmeli, bol şekerli gıdalardan (hazır meyve suları gibi) ve gazlı içeceklerden kaçınılması öğütlenmelidir.
Anne sütü alan bebeklerde anne sütü alımı teşvik edilmelidir. Sıvı açığı kapatıldıktan sonra idameye anne sütü ile devam edilir.
Formula (hazır mama) ile beslenen bebeklerde sıvı açığı kapatıldıktan sonra idame ORS formula ile devam edilir.
Akut gastroenterit olgularında çoğunlukla antibiyotik tedavisi kullanımı gereksizdir.